Foute boel op de boerderij [2016]

Bibliografieën – ik ben er gek op, ik lees ze in bed als het moet, spannende lectuur kan het zijn. Bibliografieën zijn het eindresultaat van nieuwsgierigheid, onderzoek, analyse, systematisch werken, uithoudingsvermogen, en ze zijn ook het begin van nieuwsgierigheid, onderzoek, analyse etc. Er zijn natuurlijk ook bibliografieën die ik niet in bed hoef te lezen, maar die om andere redenen interessant zijn. Zoals deze: de Bauernhof-Bibliographie van Kurt A. Sommer, in 1944 verschenen bij uitgeverij Karl W. Hiersemann in Leipzig.

1944 – dat was geen tijd dat er nog veel functioneerde in Duitsland, ook het uitgeverijwezen niet, en dat maakt het waarschijnlijk dat dit boek ergens in een magazijn bleef liggen en na 1945 in behoorlijke aantallen op de tweedehandsmarkt terechtkwam. Er worden erg veel exemplaren van dit boek aangeboden. Zelfs op boekwinkeltjes.nl staan er drie, op de diverse boekenzoeksites vele tientallen. De meeste zijn nieuw en onopengesneden, zoals mijn exemplaar. Waarom is deze bibliografie toch interessant om even bij stil te staan? Vanwege de titelpagina en het voorwoord. Daarin zijn namelijk stukjes tekst heel netjes overgeplakt met witte strookjes.

Er moest iets verborgen worden. Er zijn ook exemplaren in omloop zonder die strookjes, en als een antiquaar de moeite heeft genomen een uitgebreide titelbeschrijving te maken, kunnen we achterhalen wat er op de titelpagina is overgeplakt: ‘Herausgegeben im Auftrage der Fachgruppe Bauwesen im NS-Bund Deutscher Technik’ stond er oorspronkelijk. Maar waarom moest die Fachgruppe verdwijnen? Als ik Wikipedia mag geloven, bleef de Bund tot het eind van de nazitijd bestaan.

Zonder niet-overgeplakt exemplaar ter vergelijking is het moeilijker om te achterhalen wat de strookjes op de pagina’s VIII en IX van het voorwoord verbergen. De velletjes zijn strak ingeplakt en ze schijnen niet door. Op het eind van het voorwoord moesten duidelijk namen verdwijnen. Waarom? Toch ideologisch niet zuiver op de graat? Toch een niet-arische voorvader in de stamboom? Wie zal het zeggen. Zou iemand het ooit gaan uitzoeken? Als je een nazaat bent van een persoon die daar op het eind van het voorwoord genoemd wordt, dan maakt het eventueel nogal verschil of je een schoon of overgeplakt exemplaar van deze bibliografie tegenkomt. Zo’n ingeplakt strookje kan van iemand die in 1942/1943 nog wetenschappelijk actief mocht zijn plotseling een slachtoffer van het naziregime maken.

Dit stukje stond eerder op 14 juni 2017 op Facebook als deel 19 van een reeks die ‘Paper Passion’ heette. Ik heb een nieuwe titel toegevoegd en ik heb de afbeeldingen over de tekst verdeeld, verder is alles gebleven zoals het was. Behalve dat er vandaag, 20 juni 2023, vier exemplaren van het boek op Boekwinkeltjes staan.