Aangebrande korstjes (in memoriam Günter Grass, † 13 april 2015)

Ik las net As in tas van Jelle Brandt Corstius, het herinneringsboek over zijn vader Hugo Brandt Corstius. Dat was een interessante man, maar ook een vreemd iemand. Hij luisterde bijvoorbeeld nooit naar muziek, maar ging één keer in zijn leven naar een concert, en wel naar Tina Turner, en de reden was dat die op dezelfde dag jarig was als hij. Dat bleek achteraf niet het geval, want Tina verjaart op 26 november (zegt Wikipedia), terwijl Hugo B.C. op 29 augustus jarig was. Dat staat ook op Wikipedia, maar dat hoefde ik niet op te zoeken, want dat is ook de datum dat ik jarig ben, en ik kan altijd wel een rijtje namen opnoemen van mensen die hun geboortedatum met mij delen. Brandt Corstius, Hugo, schreef, dat veronderstel ik, één keer in zijn leven over Günter Grass. Het was een recensie van diens Grimms Wörter, dat in 2010 in het Duits verscheen. De bespreking had de titel ‘Grass en Grimm? Dan denk je toch aan “krill” en “grill”’ en stond in de Volkskrant van 10 september 2010. Het  is een belachelijk stuk, en daarom wilde ik het er vandaag, op de sterfdag van Günter Grass, eens over hebben.

Foto: Jan Gielkens.

Het zou interessant zijn om te weten waarom de redactie van de Volkskrant Brandt Corstius vroeg om een recensie en niet een kenner van de Duitse literatuur. Ze hadden zeker in een persbericht of in een andere krant gelezen dat Grass iets speels doet met letters van het alfabet en het woordenboek van de gebroeders Grimm, en dat is natuurlijk ook zo, maar toch ook weer niet helemaal. Brandt Corstius heeft geen idee van de ware aard en betekenis van Grimms Wörter en hoe dit boek feilloos en magistraal een kroon op het werk van Grass zet. De groteske verweving van autobiografische en historische feiten met fictie die het werk van de Nobelprijswinnaar kenmerkt gaat aan Brandt Corstius helemaal voorbij, zoals uit passages als deze blijkt: ‘Een idioot ritueel is dat Grass terwijl hij het leven en werk van de Grimmen beschrijft, ook uit zijn eigen leven veel vertelt: redevoeringen, vergaderingen, zijn leven in Dantzig, Duitse politiek. Wat die autobiografie met de geschiedenis van de woordenboekmakers te maken heeft blijft onduidelijk […]’.

     Brandt Corstius had natuurlijk kunnen proberen zichzelf duidelijkheid te verschaffen, maar in plaats daarvan ging hij – hij kon niet anders, zie het boek van zijn zoon – woorden tellen: ‘Op bladzijde 312 las ik een alinea die mij wat ongelukkig geformuleerd voorkwam, terwijl Grass altijd een prachtig leesbare en originele stijl hanteert. Ik tel het aantal woorden in die onhandige alinea. Het zijn er precies honderd. Dat moet toeval zijn, denkt u. In elk boek vind je wel een alinea van honderd woorden. Ik telde, omdat Grass nu eenmaal allerlei taalgrappen gebruikt, ook het aantal woorden in de vorige alinea. Die alinea telde ook precies honderd woorden!’ Enzovoort.

     Toen ik Grass over deze recensie en dit soort constateringen vertelde, had hij er alleen maar een meewarig hoofdschudden voor over. Maar met veel plezier stak hij een pijp op en zette hij zijn handtekening onder de karikatuur van David Levine.