Niet thuis

Mijn afdeling tweedehands boeken komt wel eens bij mensen thuis en nog vaker bij mensen die niet meer thuis zijn, omdat ze overleden zijn namelijk en hun boeken ergens heen moeten. Een paar jaar geleden kreeg ik het verzoek te komen kijken naar het papier dat een overledene bij leven had verzameld. De alleenstaande man had een klein huisje bewoond, ergens in een van de oude wijken van een van onze grote steden: woonkamer, keuken en een serretje beneden, boven een slaapkamer, nog een kamertje, een overloop. Overal, behalve in de lege slaapkamer, stonden en lagen boeken: de familie had uitgezocht wat ze wilde bewaren en de meeste meubels al verwijderd.

De enige stoel in de keuken en het fornuis daar maakten duidelijk dat de bewoner niet van schoonmaken hield. Ook de boeken, en zeker die in de tweede kamer boven en op de overloop, waren deels stoffig en hadden geleden van net iets te klamme omstandigheden. Maar toch was er genoeg interessants om mee te nemen. Dat het leven niet altijd over rozen gaat bleek toen ik een stapeltje brieven achter een rijtje Godfried Bomansen - het ging om een familie met Haarlemse connecties - tevoorschijn viste die de familie nog niet had ontdekt. Het was de briefwisseling van de bewoner met zijn moeder, zo vertelde de aanwezige neef, ook dat het tussen de twee niet erg boterde.

Het bijna lege huisje, de verstopte brieven en de resterende tekenen van leven van de nu ontbrekende bewoner straalden eenzaamheid uit. Dat deden zeker de sporen die op de muur van de lege slaapkamer waren achtergebleven, daar waar het hoofdeinde van het bed had gestaan. De knop onderaan het koord naar de lichtschakelaar bij het plafond had door jarenlang heen en weer bungelen een groef in de muur gemaakt. De vlek die het gepommadeerde – laten we dat maar aannemen – haar van de lezende en in slaap vallende bewoner in de loop van de tijd had gevormd maakte er een surrealistisch tafereel van.