Over machthebbers die naar adem happen

Donald Trump staat naar adem te happen terwijl hij doet alsof hij met de hulp van God genezen is van Covid-19. Lang geleden, in 1984, zag ik al eens een geestverwant van Trump, de Sovjetrussische partijleider Konstantin Tsjernenko, op de televisie naar adem happen.

In september 1984 maakte ik met een collega van het IISG een archiefreis naar Moskou om daar het archief van de Duitse sociaaldemocraat Wilhelm Liebknecht (1826-1900) te raadplegen. We zaten twee weken in het toen al aftakelende National vlak bij het Rode Plein, een intussen in de oude Jugendstil-luister hersteld luxe-hotel, in 1984 ook al duur, maar de keuze aan acceptabele hotels was indertijd wat beperkter.

Tsjernenko, die zowat zijn hele leven partijfunctionaris was geweest, was in februari 1984 op de partijleiderstroon gezet, hij was toen al ernstig ziek vanwege longemfyseem en aanverwante zaken. Hij rookte vermoedelijk ook zowat zijn hele leven. In februari 1985 zou hij overlijden, 73 jaar oud, om te worden opgevolgd door iemand die de Sovjet-Unie ingrijpend zou veranderen: Michail Gorbatsjov.

De hotelkamer was uitgerust met een radio en een televisietoestel. De radio had twee knoppen: een om aan en uit te zetten en een voor het volume. Ik meen me te herinneren dat hij het niet deed. Maar de televisie wel. Die had drie of misschien wel meer knoppen, want er waren – weer: meen ik me te herinneren – een paar zenders, die allemaal op gezette tijden de partijleider aan het woord lieten. Afgewisseld met lange reportages over, bijvoorbeeld, de houtkap in Karelië en een volksdanswedstrijd in Moldavië.

Het interessante was dat die items met Tsjernenko nogal onrustig waren: de man zwiepte heen en weer door het beeld, en dat kwam, zo werd verteld (maar niet op tv natuurlijk), omdat vanwege zijn ademnood alle zinnen apart moesten worden opgenomen. En de cameramensen, ook dat gerucht ging, filmden al die zinnen met een ondermijnende bedoeling vanuit wisselende hoeken. Ik ben maar niet naar filmpjes van Tsjernenko gaan zoeken, want dan moet ik dit verhaal misschien wel aanpassen. Maar zo werkt dat: ik vertel alleen maar wat ik me meen te herinneren na 36 jaar.

P.S.: De foto van Tsjernenko staat op het Nederlandse Wikipedia-lemma over hem, het andere plaatje laat een stickertje op een lantaarnpaal in Washington D.C. zien, zelf gefotografeerd in juni 2017.