Fiep en de feitjes van Heleen

Een van de door De Bezige Bij ingehuurde feestredenaars uit het fonds van De Bezige Bij tijdens de feestelijke presentatie van het afsluitende deel 24 van de Volledige Werken van Willem Frederik Hermans in de Nieuwe Kerk in Amsterdam was Heleen Debruyne, een, lees ik op Wikipedia, ‘Belgische auteur, columniste, feministe en radiopresentatrice bij radiozender Klara’. Debruyne vatte haar opdracht merkwaardig op: ze ging mies doen, eerst over haar grootvader en haar vader (maar dat moet ze zelf weten), en vervolgens over witte mannen die kritiek hadden op Willem Otterspeer en diens tweedelige Hermans-biografie, die ze tijdens een vakantie had doorgeworsteld vanwege een radioprogramma dat ze met hem maakte. Ze oogstte weinig applaus in de zaal, het kwam vreemd genoeg voornamelijk van witte mannen op leeftijd, want daar waren er erg veel van in de Nieuwe Kerk.

Wat hadden die witte mannen gedaan die Debruyne op het oog had? Ze hadden allerlei vervelende opmerkingen gemaakt over feitjes die niet klopten in de Hermans-biografie van Otterspeer en, bijvoorbeeld, de biograaf kwalijk genomen dat hij niet aan Fiep Westendorp had gevraagd wat zij precies voor een relatie had gehad met Hermans. Hé, dacht ik, toen ze dat zei, dat gaat over mij, want er is volgen mij maar één witte man die ooit moeite had met wat Otterspeer opschreef over Fiep Westendorp en Hermans, en dat ben ik. Maar ik verweet de biograaf niet dat hij Fiep niet gevraagd had etc. Mijn probleem met Otterspeer en Fiep was dat de biograaf zomaar, in het voorbijgaan, in 120 woorden en zonder één enkele bronvermelding, suggereerde dat de tekenares en Hermans een intieme relatie hadden, alleen maar op grond van het feit dat de twee elkaar kenden en dat Fiep een paar keer in Hermans’ agenda voorkomt. Dat ziet er in al zijn ellende zo uit:

‘Maar voor dit het geval was, had hij nog een andere “kennis” van enig belang, een inmiddels tamelijk beroemde zelfs, Fiep Westendorp. / Fiep moet een frappante gelijkenis vertoond hebben met Juus Hartman: ook zij was ouder dan Hermans (van 1916), kunstenares en kwetsbaar. Tussen april en juni 1949 zagen ze elkaar met grote regelmaat. Fiep was bevriend met Roland Holst en Carmiggelt en maakte wekelijkse illustraties voor Vrij Nederland en Het Parool. In de agenda van 1949 (bij 10 mei, maar het hoeft niet die datum te zijn): “Tentoonstelling Fiep. Konijntje dat in giraffe klimt. Mannetje met koffer, kennelijk op reis. In z’n handen een ijzeren aquarium met twee vissen.” Hoe ver het ging en waartoe het leidde is niet bekend.’

Fiep komt verder in de biografie (2200 pagina’s) nergens voor. Om deze zeker voor een biograaf kwalijke onzin – de twee delen staan er vol mee – enigszins luchtig aan de kaak te stellen schreef ik een artikel waarin ik met dezelfde methode – suggestie – een veel plausibelere relatie ‘onthulde’: die van Hermans met Gerard Kornelis van het Reve. Die staat veel vaker dan Fiep in Hermans’ agenda, ze waren, het is algemeen bekend, goed bevriend totdat ze het niet meer waren. Met een paar uit hun verband gerukte gegevens en een flinke portie suggestie kom je een heel eind om de bekende foto van Cas Oorthuys van de twee schrijvers bij een Amsterdamse krul een heel andere betekenis te geven.

Wat Heleen Debruyne, die dus ooit samen met Otterspeer een radioprogramma over Hermans maakte, daar in de Nieuwe Kerk deed is dit: ze verklaarde de biograaf haar liefde door zijn methode van suggestie en nepfeitjes te volgen. Het is goed om die methode te kennen voor wie haar de volgende keer op Klara cultuurjournalistje hoort spelen: de kans dat ze uit haar nek kletst is erg groot. Met de geschetste methode is het overigens niet zo gek om te veronderstellen dat Otterspeer en Debruyne het samen gezellig moeten hebben gehad daar in Brussel, een jaar geleden, heel erg gezellig. Hoe ver het ging en waartoe het leidde is niet bekend.

Dit is het artikel waar ik hierboven op doel: 

https://jangielkens.blogspot.com/2016/11/degeheime-relatie-van-willem-frederik.html