Errata [2010]

In 2001 publiceerde de Amerikaanse schrijver Jonathan Franzen de roman The Corrections. Bij het drukken van het boek ging er iets mis, en daarom werd er een erratabriefje bij het boek gevoegd met de volgende mededeling: ‘We have discovered that the text on pages 430 and 431 of The Corrections was reversed in this printing, i.e., page 431 should be read before page 430. We apologize for this error.’

Vervelend. Toen negen jaar later Franzens volgende roman Freedom verscheen, was het allemaal nog een graadje erger: bij het uitkomen van de Engelse editie bleek dat die gedrukt was naar de laatste ongecorrigeerde drukproef. Wat er nog niet verkocht was van deze druk werd teruggehaald uit de boekhandel. Wie al een exemplaar had gekocht kon dat inruilen tegen een ‘goed’ exemplaar.

Elke publicatie bevat fouten, ook al wil een auteur dat natuurlijk niet. Soms zie je een drukfout terwijl je een nieuw boek voor het eerst bekijkt en met de drukinkt in je neus tevreden doorbladert. Je kunt dus, als de fouten erg storend zijn, een erratabriefje maken. Het is een beetje genant, en hoe langer het erratabriefje, hoe genanter het is.

Hoe lang mag een lijstje met errata eigenlijk zijn? Is zes goed gevulde pagina’s te lang? Zes pagina’s, romeins genummerd, telt de erratalijst bij het proefschrift Georg Büchner dans ses rapports avec ses contemporains, waarmee de in die tijd in Voorburg wonende Pier Westra, ‘professeur à un collège classique à la Haye’, in 1946 in Parijs op de geniale jonggestorven (1813-1837) Duitse schrijver (Danton’s Tod, Woyzeck, Lenz) promoveerde. Ook de erratalijst, inclusief de voorafgaande uitleg van Westra, is in het Frans. Het probleem, aldus de jonge doctor, was de haast waarmee de drukker, vooral op het eind van de klus, had moeten werken.

Wat voor errata staan er op de lijst? Op p. 5, regel 45, moet le la worden, in de laatste regel van p. 9 100 1000. De naam van het onderwerp van de dissertatie komt verkeerd gespeld voor: Búchner of Buhner. Meestal is het dit soort correcties, echte zetfouten dus. Er was dus blijkbaar niet genoeg tijd voor een correctie door de auteur. Af en toe zet Westra ook inhoudelijke vergissingen recht: ergens wordt ‘Lenz’ veranderd in ‘Büchner’. Het valt allemaal wel mee, maar het is wel erg veel: op 197 pagina’s dissertatie zes bladzijden keer 50 à 60 correcties, dus ruwweg 350 errata.

Zouden er publicaties zijn met een langere erratalijst?

Franzens Freedom is intussen, in de ongeschonden verschenen Amerikaanse editie, een groot succes. Niet alleen prees Oprah Winfrey het aan, ook vrij worstelaar Daniel Bryan, zo lees ik op Wikipedia, vond het tof. Hij twitterde op 10 september 2010: ‘Just finished Freedom by Jonathan Franzen… It’s the best novel I’ve read this year.’ Dan zal het dus wel een goed boek zijn.

De eerste misdrukken zijn intussen opgedoken op eBay. Een van die exemplaren wordt aldus aangeprezen: 1/1 FREEDOM JONATHAN FRANZEN HB/DJ NEW ERROS RARE’. Dat 1/1 betekent: eerste druk, eerste oplage, hb staat voor hardback, dj is dustjacket. Maar dat ‘erros’: dat moet een vergissing zijn.

Eerder, op 4 oktober 2010, gepubliceerd op www.textualscholarship.nl, hier minimaal redactioneel gewijzigd.