Ik word een lesbische [2010]

Mijn favoriete kringloopwinkel heeft meer boeken dan de Koninklijke Bibliotheek. Soms, moet ik er snel bij zeggen voordat mijn kb-abonnement eenzijdig wordt beëindigd. Ik bedoel dit: naar de kb ga je om iets gericht te zoeken en dan vind je het soms niet. In de kringloopwinkel heeft het geen nut om iets gericht te zoeken en toch vind je af en toe leuke dingen. Die de kb dan niet blijkt te hebben, net zo min als alle andere via Picarta bereikbare Nederlandse bibliotheken.

Afgelopen week was er weer zo’n vondst. Gezusterlijk naast elkaar, met de ruggen naar boven, lagen deze vier boeken: Ik word een lesbische, Ik ben een lesbische, Ik blijf een lesbische en Het huwelijk van een lesbische. De auteur van alle vier is Ann Bannon. De boeken lagen niet in deze volgorde, maar ik nam meteen aan dat dit de goede moest zijn. Het zijn boeken uit de categorie ‘realistische lectuur’, producten van de onderkant van de boekenmarkt, boeken die niet in de regulaire boekhandel te koop waren maar bij de wat morsige sigaren- en lectuurboer. We hebben het in dit geval over de jaren zestig. Het zijn boeken die goed herkenbaar zijn, en je kunt ze meestal al op grond van de typografie van de ruggen uit een rijtje plukken. 

Maar voordat ze precies gedateerd kunnen worden moeten ze eerst worden aangeschaft. Je moet er aan wennen om met een stalen gezicht boeken van het overduidelijk ranzige soort af te rekenen, maar bij mijn favoriete kringloopwinkel is dat niet zo’n probleem. Boeken zijn ze daar graag kwijt, en hoe groter de stapel, hoe goedkoper ze worden. Ik leg een onverdacht Libanees kookboek en nog wat klein spul op de ontklede dames en mag drie euro betalen.

Thuis bekijk ik wat ik nou eigenlijk heb gekocht. De uitgever van de boeken is De Vrijbuiter in Tilburg, en dat was een bekende speler als het om dit soort lectuur ging. Wie de naam van de uitgeverij intikt op www.boekwinkeltjes.nl ziet titels verschijnen van Hedwig Courths-Mahler en Jerry Cotton, maar ook strips, kinderboeken (Enid Blyton), science-fiction- en Candlelight-pockets. Op de achterplatten van de nu gekochte boeken staan advertenties voor de tweewekelijkse uitgave van de pikante belevenissen van de playboy Jo Durand (Jo… en de wilde pin-up) en voor de reeks ‘Sex Top’ (Zij leefde van de zonde).

De Vrijbuiter werkte vaak samen met de Vlaamse uitgeverij De Schorpioen in Strombeek-Bever. In dit geval is dat ook zo, zoals wordt bevestigd wanneer we in de catalogus van de Koninklijke Bibliotheek van België kijken. Alle vier de titels zijn in het bezit van de kbb, maar dan uitgegeven door De Schorpioen. Het is dus een paralleluitgave. Handig is dat de Schorpioen-uitgaven in de kbb-catalogus gedateerd zijn: Ik word en Ik ben verschenen in 1968, Ik blijf en Het huwelijk in 1969. In de Belgische kb is nog een vijfde Bannon-vertaling aanwezig, zegt de catalogus: Zoals alle water keert weer naar de bron, een, volgens de ondertitel, ‘semi-roman’, in 1985 verschenen bij Reinaert in Zele en Het Volk in Gent. Bij het op internet zoeken naar verdere informatie over deze titel kom ik hem diverse keren tegen als geschreven door de Vlaamse jeugdboekauteur Johan Ballegeer, en niet door Ann Bannon. Misschien was hij de vertaler en kunnen de zich ongeremd vermenigvuldigende catalogi op internet, niet meer door redigerende mensenhanden gecorrigeerd, het verschil niet maken. Dat komt vaker voor. 

Wie is nu eigenlijk de auteur van deze vier boeken? Verrassenderwijs geeft de Engelstalige Wikipedia meteen de oplossing. Ann Bannon is niet, zoals zo vaak bij dit soort boeken, een pseudoniem van iemand van wie niet bekend mag worden dat hij of zij bijklust met het schrijven van ranzige boekjes. Het is wel een pseudoniem, maar dan van de Amerikaanse Ann Weldy (*1932), die sinds het schrijven van de bewuste boeken een boegbeeld van de homobeweging in de Verenigde Staten is geworden.

De vier boeken, en nog twee andere, publiceerde ze tussen 1957 en 1962, en wel onder de onverdachte titels Odd Girl Out, I Am a Woman, Women in the Shadows en The Marriage. Interessant is de uitgeverij waar de oorspronkelijke Amerikaanse uitgaven verschenen: Fawcett, zoals ook netjes in de Nederlandse uitgaven wordt vermeld. De ‘Gold Medal’-pockets van Fawcett waren populaire ‘mass market paperbacks’ zoals ze sinds de jaren veertig in steeds grotere aantallen verschenen en voor weinig geld bij kiosken en in winkels verkrijgbaar waren. Niet onder de toonbank dus. Boeken voor onder de toonbank had je in de Verenigde Staten ook, maar Fawcett hoorde niet bij de uitgeverijen die ‘sleaze’ publiceerden en die worden opgesomd en beschreven (met veel illustraties) in het prachtige naslagwerk Sin-A-Rama. Sleaze Sex Paperbacks of the Sixties (2005), en dat boek hebben ze dan weer wel in de Koninklijke Bibliotheek. Het merkwaardige fenomeen doet zich dus voor dat in Amerika gewoon verkrijgbare, zij het waarschijnlijk niet door iedereen als ‘gewoon’ beschouwde boeken in de toch liberaler geachte Lage Landen alleen buiten de reguliere boekenmarkt werden verkocht. En misschien kwam het ook daardoor dat Ann Bannon in Nederland en Vlaanderen niet de status kreeg die ze in de Verenigde Staten heeft verworven.

Wie boeken van Ann Bannon in het Nederlands wil kopen moet dus geluk hebben. Af en toe worden ze aangeboden, zoals de cache-informatie van Google leert. Op www.2dehands.be had iemand in Wallonië (‘Ik verkoop vele schriftelijke boeken in Vlaming’) onlangs Ik word een lesbische in zijn of haar ‘Livres Vlaams Boite Numéro 1’, zoals de advertentie vermeldt. Ik ben een lesbische werd recentelijk nog aangeboden door Loedertje uit Rotterdam.

Eerder, op 21 juni 2010, gepubliceerd op www.textualscholarship.nl en hier marginaal redactioneel gewijzigd.