Anders (3)

Vrees niet – of juist wel: ik kom via een omweg wel weer terug bij de dagboeken van Doeschka Meijsing. Die omweg is een stukje autobiografie. Kort geleden fotografeerde ik in Berlijn dit huis in de Chausseestrasse, niet ver van station Friedrichstrasse, het centrale station van Oost-Berlijn in ddr-tijden. In oktober 1973 kwam ik voor het eerst op dat station aan, met medestudenten die onder leiding van onze docent Gregor Laschen de ddr bezochten. We gingen later nog naar Dresden, Leipzig, Weimar en Buchenwald, maar eerst waren we een paar dagen in Berlijn. Tijdens een van de vrije momenten ging Gregor Laschen met enkele studenten naar het gebouw op de foto. Op nummer 131 woonde, op de tweede of derde verdieping als ik het me goed herinner, de kritische dichter en protestzanger Wolf Biermann. We kenden en hadden al zijn bundels en platen, waarvan er een Chausseestrasse 131 heette. Biermann was er niet of deed niet open, we konden dus niet constateren of het interieur van Biermanns appartement overeenkwam met de foto op de lp.

Drie jaar later kwam Wolf Biermann ook in Nederland groot in het nieuws toen hij, nadat hij jarenlang in de ddr niet had kunnen optreden maar ook niet naar het buitenland mocht, toestemming kreeg voor een tournee in de Bondsrepubliek. Na een paar dagen kreeg hij te horen dat hij niet terug kon en dat hem het ddr-staatsburgerschap werd ontnomen. De wereld was verontwaardigd, en wij Utrechtse studenten Duits ook. Wij organiseerden, met een vrouw/man of vijftien waaronder de docenten Gregor Laschen, Peter Wessels en Gerda Meijerink, een handtekeningenactie tegen de ‘Ausbürgerung’ en noemden onszelf ‘Aktiecomité Biermann blijft ddr-staatsburger’. We bedelden, schreven en telefoneerden in een paar weken ruim 1300 handtekeningen bij elkaar. In ons instituutstijdschrift Journal deden we verslag.

In nummer 1 van de vierde jaargang van dat periodiek, verschenen ergens in november 1976, schreven we: ‘Tot 22 november 1976, 15.30 uur hadden onder andere de volgende mensen ondertekend of hun bijval betuigd’. En dan staan er onder andere namen als Rob van Gennep, Barry Hulshof, Annie Romein-Verschoor, Elisabeth Augustin, Jaap van de Merwe, Eli Asser, Wim Hazeu, Tom van Deel, Huub Oosterhuis, Louis Ferron, Theun de Vries, Simon Carmiggelt, Freek de Jonge, Bram Vermeulen, Jules de Corte, Martin van Amerongen, Koos Postema, Martin Ros, Jacques Vogelaar, H.C. ten Berge, Sybren Polet, Willem Ruis en Willy Ruys. Dat laatste kwam ongetwijfeld omdat we eerst de verkeerde W. Ruis/Ruys opbelden. We hadden de entertainer nodig, niet de acteur die de Dikke Deur in Pipo speelde. We belden ook, om te plagen, cpn’ers op, zanger en acteur Frits Lambrechts bijvoorbeeld, die – natuurlijk ben ik geneigd te zeggen – weigerde te ondertekenen.

In de Biltstraat in Utrecht, in de buurt van het Instituut Frantzen voor Duitse Taal- en Letterkunde. V.l.n.r.: Peter Wessels, Gerda Meijerink, Ton Naaijkens (foto, met excuses: Jan Gielkens)

Op 8 december 1976 gingen we met een klein clubje van een man/vrouw of tien op weg naar de ddr-ambassade aan de Andries Bickerweg in Den Haag, op de – beroerde – foto zijn, voor wie het weet, Peter Wessels, Gerda Meijerink en Ton Naaijkens te zien. Bij de gesloten poort van de ambasade dook meteen politie op, die een demonstratievergunning wilde zien, en toen we die niet bleken te hebben kregen we er ter plekke een. Er was ook een journalist van de vara-radio, die registreerde hoe wij onder het voorlezen van onze petitie de handtekeningen in de brievenbus deponeerden, want de dames en heren van de Oost-Duitse vertegenwoordiging wilden ons natuurlijk niet te woord staan. De opname heb ik nooit gehoord, we kregen ook nooit een bedankje van de ddr.

Biermann in de Jaarbeurshal in Utrecht, 26 maart 1977 (foto Jan Gielkens)

Later in november, als ik het me goed herinner, trad Biermann een paar keer in Nederland op, en ik ging kijken, in Arnhem? Of Nijmegen? Ik ga het wel eens uitzoeken. En op 26 maart 1977, zegt een fotoalbum uit het familiearchief, was Biermann een van de muzikale artiesten bij de viering van het twintigjarig bestaan van de psp. We gingen er met een paar mensen van ons comité heen en na afloop van het optreden van Bierman benaderden we hem. We probeerden hem duidelijk te maken wie we waren, maar het interesseerde hem geen reet. Hij zette zijn handtekening in een van zijn boeken en gaf me ook nog zijn adres in Hamburg, voor als ik een keer in de buurt was. Dat is eigenlijk in contrast met mijn indruk van ongeïnteresseerdheid, maar zo is het nu eenmaal. De ongeïnteresseerdheid maakte dat ik me voortaan minder voor Biermann interesseerde, want ik had de indruk dat hij het helemaal niet zo erg vond om uit de ddr te worden gezet. Maar ja, hij was ook maar een jongmens van net 40, en ik was 25.

Tot en met de & is het handschrift van Biermann.

(wordt vervolgd)