Blauw oog [1994]

Vanaf 1933 was 1 Mei niet meer van links alleen. In Duitsland was Hitler was aan de macht, hij maakte van het ‘Lentefeest’ van de arbeider een ‘Dwangfeest van den Arbeid’, zoals het sociaaldemocratische partijorgaan Het Volk kopte. Ook in Amsterdam gevestigde Duitse nazi’s vierden 1 Mei. De Duitse consul-generaal huurde Maison Boer aan het Weteringplantsoen af. Honderden sloten daar hun Meiviering af met het Horst-Wessel-lied, terwijl buiten werd geprotesteerd. ‘De politie was in grooten getale aanwezig om de Nazi’s te beschermen,’ oordeelde de communistische Tribune.

Op de Amsterdamse viering kwamen ook nazi’s uit de provincie af. Op het Weesperpoortstation was, berichtte Het Volk, met de trein van halfacht uit Utrecht ‘een Hitleriaan meegekomen, wien men in den trein verzocht had zijn hakenkruisinsigne af te doen’. Dat had de man geweigerd, en bij de uitgang van het station werd hij opgewacht door ‘arbeiders en andere anti-fascisten’ (zo de inschatting van De Tribune) die de man een wachtkamer injoegen nadat ze hem, nu weer volgens Het Volk, ‘een formidabel blauw oog’ hadden bezorgd.

In zijn ochtendeditie van 3 mei wist Het Volk te melden wie de ‘Hitleriaan’ was: een zoon van de in Doorn verblijvende Duitse ex-keizer. Om welke zoon het ging werd niet vermeld, maar de keuze was ruim. De kroonprins, eveneens een Wilhelm, had zich in 1932 bijna namens de nsdap kandidaat gesteld voor het Duitse presidentschap, maar dat was hem door pa verboden, evenals het lidmaatschap van Hitlers partij. Het prinselijke blauwe oog moest toebehoren aan een van zijn twee jongere broers die van hun vader wél partijlid hadden mogen worden.

De avondeditie van Het Volk van diezelfde 3^de mei gaf meer informatie. De verjaagde nazi bleek geen zoon van Wilhelm ii, maar de broer van des keizers tweede vrouw Hermine. Het zal de sociaaldemocratische lezer worst geweest zijn welke nazi een pak slaag had gekregen. Vervelender was daarom de volgende rechtzetting: ‘Inderdaad heeft de Duitse prins ook klappen opgelopen voordat hij in de stationslokaliteit was ondergebracht, maar een zichtbaar blauw oog heeft Hermine’s broer, naar ons verzekerd wordt, niet gehad.’

Eerder verschenen in NRC Handelsblad van 30 april 1994 (Achterpagina), hier licht redactioneel bewerkt. De inhoud heb ik niet veranderd; dat zou eigenlijk wel moeten, want Hermine had slechts één broer, en die was in 1933 al een tijdje dood. Nu gaan uitzoeken wie het wel was lijkt mij wat te veel van het goede. De illustratie is het voorplat van het boek over de geschiedenis van 1 Mei in Nederland dat ik in 1990  samen met Ger Harmsen en Luchien Karsten publiceerde.